Madde 204- (1) Bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte resmi belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmi belgeyi kullanan kamu görevlisi üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(3) Resmi belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması halinde, verilecek ceza yarısı oranında artırılır. 

TİPİKLİĞİN OBJEKTİF UNSURLARI (MADDİ UNSURLARI)

FAİL: Resmi belgede sahtecilik suçunun failinin kamu görevlisi veya kamu görevlisi dışında bir kişi olmasına göre bir ayrıma gitmekte ve kamu görevlisinin resmi belgede sahteciliğini (TCK m. 204/2), kamu görevlisi olmayan kişinin sahteciliğine (TCK m.204/1) göre daha ağır cezalandırılmaktadır. 

Fail kamu görevlisi olmakla birlikte, işlenen sahtecilik suçu ile failin yerine getirdiği kamu görevi arasında bir bağlantı kurulamıyorsa, görevi dışında belgeyi sahte olarak düzenlemişse, uygulanacak hüküm TCK m. 204/2 değil; m.204/1 olacaktır. Kamu görevlisinin yetkisi dışında, düzenlediği belge de m. 204/1 kapsamında kalmaktadır. 

Kamu görevlisi olmayan kişi, kamu görevlisinin resmi belgede sahtecilik suçuna iştirak etmiş ise, her ikisinin de kamu görevlisinin resmi belgede sahteciliğini düzenleyen TCK m. 204/2´ye cezalandırılması gerekir. 

MADDİ KONU: Suçun konusunu ´resmi belge´ veya TCK m. 210/1 gereği ´resmi belge hükmünde sayılan belge´ oluşturur. 

TCK m. 210/1; emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, emtiayı temsil eden belge, hisse senedi, tahvil veya vasiyetnameyi resmi belge hükmünde saymakta ve bunlar üzerinde işlenen sahteciliğin resim belgede sahtecilik olarak cezalandırılacağını belirtmektedir. 

- " Kambiyo senetlerinde yapılan sahteciliğin resmi belgede yapılmış sayılabilmesi için ilgili kambiyo senedinin Türk Ticaret Kanunu´nda öngörülen bütün unsurları taşıması gerektiği aksi halde özel belgede sahtecilik suçunu oluşturacağı gözetilmelidir." (Yargıtay 11. Ceza Dairesi 22/11/2021 tarih, 2021/37260E.-2021/10371K.)

FİİL: TCK m.204/1´de, suçun maddi unsurunu oluşturan hareketler seçimlik olarak "sahte olarak düzenlemek", "başkalarını aldatacak biçimde değiştirmek" veya "kullanmak" biçiminde seçimlik olarak öngörülmüştür. TCKm.204/2´de ise kamu görevlileri bakımından, sayılan hareketler yanında ayrıca "gerçeğe aykırı olarak belge düzenlemek"ten söz edilmektedir. 

A) Sahte Olarak Belge Düzenlemek 

Belgenin, düzenleyeni olarak görünen kişiden bir başka kişi tarafından yeni baştan düzenlenmiş olması gerekir. Belgenin düzenleyicisi olarak görünen kişinin gerçekte mevcut veya hayatta olup olmadığı veya tamamen uydurma bir ismin düzenleyen olarak gösterilmesi önem taşımaz. 

Çeşitli resmi sınavlara bir kimsenin yerine başkasının sokulması, uygulamada sıklıkla görülen bir durumdur. Bu tür olayda, failin hangi anda yakalandığı dikkat edilmesi gereken bir husustur. Eğer fail başkası adına sınava girmiş olmakla birlikte yapılan kimlik kontrolü esnasında yakalanmışsa, fiil Kabahatler Kanunu md. 40´taki "kimliği bildirmeme" kabahati kapsamında kalacaktır. Buna karşılık, yerine başkasını sınava sokma olayında, sınava girmesi gereken kişi ve yerine sokulan kişi sınavın tamamlanmasından sonra yakalanmışlarsa, TCK m.204/2 uygulanır. 

B) Başkalarını Aldatacak Biçimde Belgeyi Değiştirmek 

Değiştirme, düzenleyen olarak gözüken kişi tarafından belgenin düzenlenmesinden sonra ekleme veya çıkarma yapılması anlamındadır. Belgenin bizzat düzenleyicisi olarak görünen kişi tarafından değişikliğe uğratılmasının bu suçu oluşturabilmesi için, düzenleyenin, belgenin içeriğini sonradan değiştirmeye yetkili olmaması gerekir.

TCK m. 204´te, belgede yapılan değişikliğin "başkalarını aldatacak biçimde" yani yapılan sahteciliğin objektif olarak üçüncü kişiler tarafından ilk bakışta anlaşılamayacak olmasıdır (iğfal kabiliyeti/aldatma yeteneği). Belgenin aldatma yeteneğine sahip olup olmadığı açısından kalem tonlarının farklı olması, fiziki özelliklerinin eksik olması(mühür, damga, soğuk damga, başlığın bulunmaması), biçim koşullarının bulunmaması, mevzuata aykırı olarak düzenlenmesi göz önünde bulundurularak belirlenir. 

C) Kullanmak

Özel belgede sahtecilikten farklı olarak, resmi belgede sahteciliğin cezalandırılabilmesi için, yalnızca düzenleme yeterlidir. Sahte olarak düzenlenen resmi belgeyi kullanan kişi, aynı zamanda belgenin sahte olarak düzenlenmesi aşamasına da katılmış ise, düzenleyen kişinin kamu görevvlisi olup olmamasına göre, TCK m. 204/1 veya 204/2´deki suça iştirake ilişkin genel kurallar çerçevesinde cezalandırılır. 

"Kullanma"dan söz edilebilmesi için, belgenin bir üçüncü kişi tarafından fiilen görülmüş veya muhatabın gerçekten kandırılmış olmasına gerek yoktur. Kullanma unsurunun gerçekleşmiş sayılabilmesi için, belge üzerinde sahtecilik yapıldığı sırada, muhatabın fail tarafından biliniyor olmasına gerek yoktur. Fiilen içeriğini öğrenmiş olup olmadığına bakılmaksızın, muhataba belgenin içeriği konusunda bilgi elde etme olanağının tanınması ile birlikte kullanma da gerçekleşmiş olur. 

D) Gerçeğe Aykırı Belge Düzenlemek 

Belgenin gerçeğe uygun olmayan beyanları veya olayları icermesi durumunda, gerçeğe aykırı belge düzenleme´den (fikri sahtecilik) söz edilir. Burada belge dış görünüş olarak sahte olmamakla birlikte, içeriği gerçeği yansıtmamaktadır ve belgeyi düzenleyen, diğer iki seçimlik hareketten farklı olarak belgede düzenleyen olarak gözüken kişidir. 

Belgeyi düzenleyen, belge üzerinde düzenleyen olarak görünen kişi olmakla birlikte belgenin içeriği gerçeğe uygun değilse fikri sahtecilik; belgeyi düzenleyen, belge üzerinde düzenleyen olarak görünen kişi dışında başka birisi ise maddi sahtecilik söz konusudur. 

NİTELİKLİ HALLER: 

A) Cezanın ağırlaştırılmasını gerektiren nitelikli haller:

- Birincisi, sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge (TCK m. 204/3)´dir. Gerek kamu görevlisi olan gerekse olmayan kişiler bakımından, suçun konusunu oluşturan belgenin "kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması"  bu suçun nitelikli halini oluşturur. Yargıtay içtihadında bu kapsamda görülen belge örnekleri: noter araç satış sözleşmesi, noterde düzenlenen ibraname, noterden alınan imza beyannamesi, noterde düzenlenen imza sirküsü, keşif tutanakları, mahkeme ilamları, noterde düzenlenen satış vaadi sözleşmesi, noterlikçe düzenlenen şirket hisse devir senedi, noterde düzenlenen vekaletname. Buna karşılık, şunlar m. 204/3 kapsamında değerlendirilmemiştir: çek, bono, gümrük çıkış beyannamesi, harç makbuzu, ihtiyadi tedbir kararları, nüfus cüzdanı, pasaport, sürücü belgesi, tapu senedi ve tapu kayıtları, temyiz dilekçesi, trafik ceza tutanağı, trafik kazası tespit tutanağı, veraset ilamı.   

- "Sanığın gerçeğe aykırı olarak haricen düzenlendiği diploma suretini notere onaylattıktan sonra İ.A.Ş´ye ibraz ettiği olayda; noter onayının sahte olmaması ve suça konu belgenin 1512 sayılı Noterlik Kanunu´nun 84 ve devamı maddelerinde belirtilen düzenleme şeklindeki işlemlerden bulunmaması nedeniyle, TCK´nin 204/3. Maddesinde sayılan sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli belgelerden sayılmayacağı dikkate alınmadan, TCK´nin 204/3 madde ve fıkrasının uygulanması suretiyle fazla ceza tayini isabetli görülmemiştir." (Yargıtay 11. Ceza Dairesi 29/09/2021 tarih, 2018/7099E.-2021/7510K.)

- İkincisi ise Kaçakçılık Kanunu m. 12/1 hükmüne göre, gümrük idarelerinde işlem görmediği halde işlem görmüş gibi herhangi bir belge veya beyanname düzenleyenler hakkında belgede sahtecilik suçundan dolayı verilecek ceza bir kat artırılır. 

B) Daha az cezayı gerektiren nitelikli hal:

TCK m. 211 uyarınca resmi belgede sahtecilik suçunun "bir hukuksal ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla işlenmesi" cezanın indirilmesini gerektirir. 

Failin bu indirimden yararlanabilmesi için gerçek bir olay veya durumun veya hukuksal bir ilişkiden kaynaklanan alacağının kanıtlayıcı nedenlerini sağlamak amacıyla hareket etmiş olması gerekir. Örneğin kat karşılığı devredilen taşınmazın babaları tarafından satın alındığı inancıyla; gecikmeden ve enflasyondan kaynaklanan zararlarını karşılamak amacıyla, iki yüz bin lira olarak düzenlenen senetteki borç miktarını 1.200.000 lira olarak düzelttikten sonra tahsile vermek. Yargıtay´a göre de, "failin durumun gerçekliğine ve doğruluğuna inanması, bu inancın makul ve meşru olması, failin haklı olduğu sübjektif inancı ile hareket etmesi gerekmektedir".

TİPİKLİĞİN SÜBJEKTİF UNSURLARI (MANEVİ UNSURLARI)

Yargıtay, belgede sahtecilik suçlarında kastı, "zarar vermek bilinç ve iradesi" şeklinde yorumlamaktadır. Bir kimsenin açık veya örtülü rızası üzerine, onun adına bir kıymetli evrak düzenlendiğinde, Yargıtay suç kastının oluşmadığını mütalaa etmektedir. Failin yanılarak, suça konu olan yazıyı, gerçekte belge olmadığı halde, belge sanması, tipiklikte tersine yanılma teşkil eder ve fail cezalandırılmaz. 

Suç, bir avukatın belgenin sahte olabileceğini düşünmüş olmasına rağmen, mahkemeye delil olarak ibraz etmesi örneğinde olduğu gibi, olası kastla da işlenebilir. Bu durumda ceza indirilir (TCK m. 21/2).

Gerek resmi belgede gerekse resmi belgeye eşit sayılan belgede işlenen sahtecilik suçunun (TCK m. 204, 210), bir terör örgütünün faaliyeti çerçevesinde terör amacıyla işlenmesi terör suçu sayılır. (TeMK m. 4a)  ve cezanın ağırlaştırılmasını gerektirir (TeMK m. 5).

SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ 

TEŞEBBÜS: Resmi belgede sahtecilik suçu, belgenin sahte olarak düzenlenmesiyle birlikte tamamlanır ise de; kullanılması ile birlikte sona erer. Seçimlik hareketlerden biri tamamlanmış, diğeri henüz yapılırken fail yakalanmışsa, tamamlanmış suçtan ceza verilecektir. Teşebbüs nedeniyle cezada yapılacak indirim bakımından fail tarafından o ana kadar gerçekleştirilen hareketlerin suçun konusu üzerinde meydana getirdiği tehlike göz önünde bulundurulur.  

İÇTİMA: Resmi belgede sahtecilik suçunun tamamlanması için, yalnızca düzenleme veya değiştirme yeterli olup, söz konusu belgenin kullanılması ayrıca gerekmez. Buna karşılık, belgenin kullanılması suretiyle, ayrıca başka bir suç da işlenmiş ise, failin bu suçtan dolayı da cezalandırılması gerekir. Nitekim, TCK m. 212´de sahte resmi belgenin bir başka suçun işlenmesi sırasında kullanılması durumunda, hem sahtecilik hem de ilgili suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmolunacağına yer verilmiştir. Aynı suç işleme kararıyla birden fazla sahte belge düzenlenmesi durumunda zincirleme suçtan söz edilebilir. Fakat aynı anda birden fazla sahte belge düzenlenmesi durumunda, tek bir fiil ve tek bir ihlal söz konusu olduğundan, artık zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Yargıtay, "farklı zamanda" ibaresini fail lehine yorumlayarak, çok kısa zaman aralıkların, aynı zaman dilimi olarak kabul etmektedir. Buna karşılık, belirli bir amaçla düzenlenmiş aynı sahte belgenin bu çerçevede birden çok kullanılması durumunda ise, suç tektir. Örneğin; sahte çek karnesinden birden fazla kişiye çek verilmesi gibi, belgeden birden fazla kişinin zarar gördüğü durumlarda, Yargıtay tek bir suçun oluştuğu fakat zincirleme suç hükümlerinin uygulanabileceği kanaatindedir. 

- "Bankalara serbest dolaşıma giriş beyannamelerine ilişkin KKDF ödemesi gerçekte yapılmadığı halde kaynak kullanımını destekleme fonu tahsilatı dekontu sahte olarak düzenlenip Gümrük İdaresi´ne ibrazı sağlanarak ithalat işlemlerinin gerçekleştirildiği, resmi belge niteliğindeki gümrük beyannamelerinin 44 numaralı sütunlarında sahte olarak düzenlenen KKDF dekontlarından bahsedildiği anlaşılmakla sanığın zincirleme biçimde resmi belgede sahtecilik suçunu işlediğinin kabulü gerektiği gözetilmelidir." (Yargıtay 7. Ceza Dairesi 27/06/2022 tarih, 2021/28190E.-2022/11482K.)

- Sanığın katılan C.Y´den aldığı inşaat malzemeleri karşılığında bir miktar nakit ödeme yapması sonrasında suça konu çeki vermesi, yine hem katılan hem de sanığın her iki dosyadaki beyanlarının birlikte değerlendirilmesinde suça konu çek dışında aynı anda mı, farklı zamanda mı verildiği tam tespit edilemeyen başka çeklerin de verilmesi ve bu çeklerin tamamının sahte olduğunun anlaşılması karşısında, sanık hakkında yargılaması devam eden ve kesinleşen dosyaların eldeki dosya arasına alınarak belgelerin aynı alışveriş nedeniyle aynı anda verilmesi halinde TCK´nin 61. Maddesi kapsamında artırım yapılması gerekip gerekmediğinin tartışılması, kesinleşen hükümlerin zincirleme suç kapsamında kaldığının anlaşılması karşısında tayin olunacak cezadan kesinleşmiş önceki cezaların mahsup edilmesi gerektiği gözetilmelidir." ( Yargıtay 7. Ceza Dairesi 14/03/2022 tarih, 2021/32905E.- 2022/4128K. )

İŞTİRAK: Kamu görevlisi olmayan kişi kamu görevlisi tarafından işlenen resmi belgede sahtecilik suçuna iştirak etmiş ise, her ikisi de kamu görevlisinin resmi belgede sahteciliği suçundan (TCK m. 204/2) cezalandırılır. Ancak kamu görevlisi olmayan kişi, bu suçun birlikte faili olamaz; duruma göre azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulur (TCK m. 40/2). 

- "İştirak iradesiyle hareket ederek dava konusu 58 adet ihracat beyannamesi kapsamı eşyaları yurt dışına göndermedikleri, ancak özet beyana yavru beyanname şeklinde bağlanmasını sağlatarak sistem üzerinde ihraç edilmiş gibi gösterdikleri anlaşılan sanıklar hakkında beraat kararı verilmeden önce; sanıkların olay tarihinde kullandıkları cep telefonu numaralarının HTS görüşme dökümlerinin getirtilip olay tarihi ve yakın tarihlerde telefonla görüşüp görüşmediklerinin tespit edilerek sanıklar hakkında benzer eylemler nedeniyle açılan dosyaların suç ve iddianame tarihleri gözetilerek celp edilip, gerektiğinde birleştirilerek, zincirleme suç hükümleri uyarınca değerlendirme yapıldıktan sonra karar verilmesi gerektiği gözetilmelidir." (Yargıtay 7. Ceza Dairesi 21/06/2022 tarih, 2020/7050E.-2022/11431K.)

YARGITAY İÇTİHADINDA "RESMİ BELGE" SAYILAN BAZI ÖRNEKLER

Açık artırma ilanı, adli sicil kaydı, araç muayene bandrolü, araç plakası, belediye meclisi gündem tutanağı, doğum raporu, duruşma tutanakları, evlilik cüzdanı, haciz tutanağı, harç makbuzu, ikametgah senedi, okul diploması, inşaat ruhsatı, ipotek belgesi, iskan ruhsatı, işe atama belgesi, kaçak elektrik kullanım durum tespit tutanağı, ilaç kupürleri, kadastro tutanağı, mahkeme tebligat evrakı, öğrenci belgesi, otopsi tutanağı, tapu senedi, transkript, TSE uygunluk belgesi, reçete, sağlık cüzdanı, şikayetten vazgeçme dilekçesi, taşınmaz satış sözleşmesi, temyiz dilekçesi, temyizden feragat dilekçesi, trafik ceza tutanağı, trafik kazası tespit tutanağı, veraset ilamı, vergi bildirimi, vergi kimlik kartı, vergi levhası, yabancı ülke pasaportu ve sürücü belgesi, yapı ruhsatı, yeşil kart başvuru formu.